Czy możesz umieścić zdjęcia pensjonariuszy Twojej placówki w mediach społecznościowych?

Czy możesz umieścić zdjęcia pensjonariuszy Twojej placówki w mediach społecznościowych?

Jeżeli prowadzisz dom opieki senioralnej, prawdopodobnie posiadasz stronę internetową swojej działalności, być może jesteś również obecny w social mediach, czy też korzystasz z folderów reklamowych i ulotek.

Oprócz oferty swoich usług, w mediach umieszczasz także fotografie budynków, pomieszczeń, otoczenia domu, ale być może także zdjęcia pensjonariuszy, czy pracowników placówki.

Być może w social mediach udostępniasz foto relacje z zajęć, czy też imprez okolicznościowych, jakie organizujesz dla pensjonariuszy.

W takich wypadkach musisz zadbać o to, aby wizerunki osób widocznych na fotografiach lub filmach rozpowszechniać w sposób legalny.

Na początek: co to jest wizerunek?

Termin „wizerunek” nie ma definicji ustawowej, ale w literaturze pojawiło się wiele wyjaśnień tego pojęcia.

I tak na przykład profesorowie Janusz Barta i Ryszard Markiewicz pisali, że:

termin wizerunek (…) oznacza wytwór niematerialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby (lub danych osób). Obok klasycznych portretów malarskich są to także fotografie i karykatury

(szukaj w: Barta, Markiewicz, Komentarz PrAut, 2001, s. 533)

Potocznie pod pojęciem wizerunku mamy na myśli dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osoby wśród innych ludzi.

Prawna ochrona wizerunku

Wizerunek człowieka podlega ochronie na gruncie kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawie autorskim.

Wizerunek jest dobrem osobistym osoby, którą przedstawia.

Stanowi o tym art. 23 kodeksu cywilnego, wymieniając to dobro wśród innych dóbr, jak zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna i racjonalizatorska.

Z kolei zgodnie z art. 81 ust. 1 prawa autorskiego — rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

Jeżeli ktoś naruszył prawo do ochrony wizerunku, osoba zainteresowana może wybrać jaką drogą dochodzić swoich roszczeń. W praktyce oznacza to wybór kumulatywnego lub alternatywnego stosowania środków ochrony.

Sąd Najwyższy w wyroku z 15.10.2009 r. I CSK 72/09 stwierdził, że

prawo do wizerunku (z art. 81 PrAut) jest uznawane powszechnie za konkretyzację prawa do wizerunku przewidzianego w art. 23 kodeksu cywilnego, który oddzielnie traktuje prawo osobiste do nazwiska i do wizerunku.

Tak więc niemal w każdym pozwie o naruszenie prawa do wizerunku wskazywane są przepisy zarówno kodeksu cywilnego, jak i prawa autorskiego, ponieważ ta druga ustawa zawiera uszczegółowienie zasady ogólnej, wyrażonej w kodeksie cywilnym, że wizerunek jest dobrem osobistym prawnie chronionym.

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z dnia 25 maja 2023r. II CSKP 1555/22:

wizerunek jest dobrem osobistym wymienionym wprost w art. 23 KC. Przyjmuje się, że w zasadzie pojęcie wizerunku w rozumieniu art. 23 KC i art. 81 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest tożsame, z tym że w przypadku, o którym stanowi art. 81 Prawa autorskiego dla zrealizowania się ochrony prawnej konieczne jest wykazanie, że doszło do rozpowszechnienia wizerunku – jako dobra niematerialnego – bez zgody uprawnionego i jednocześnie nie zachodzą wyjątki przewidziane w ust. 1 i 2 art. 81. Jest to ochrona formalna i obiektywna w tym znaczeniu, że każdy przypadek rozpowszechniania wizerunku osoby w sposób sprzeczny z tym przepisem stanowi naruszenie prawa do wizerunku. Natomiast w przypadkach naruszenia wizerunku innych niż jego rozpowszechnienie, objętych art. 23 w zw. z art. 24 KC, konieczne jest wykazanie ingerencji w sferę interesu idealnego związanego z tym dobrem, czyli cześć, dobre imię lub prywatność.

Jak uzyskasz zgodę na rozpowszechnienie wizerunku?

Jak już wiesz, rozpowszechnienie wizerunku każdej osoby – w Twoim przypadku będą to mieszkańcy Twojego domu opieki widoczni na fotografiach, czy nagraniach, które umieszczasz na stronie internetowej, w mediach społecznościowych lub w folderach reklamowych  – wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

          >>> Kto może zadecydować o umieszczeniu osoby starszej w domu seniora?

Powinieneś zatem zadbać o to, aby uzyskać zgodę od każdego pensjonariusza, którego wizerunek pojawi się w Twoich mediach.

Zezwolenie takie najlepiej uzyskać na piśmie, choć forma pisemna nie jest wymagana przepisami ustawy.

Jednak w razie wątpliwości co do legalnego posłużenia się wizerunkiem Twojego klienta, powinieneś być w stanie udowodnić, że osoba ta udzieliła zezwolenia, a Ty wykorzystałeś jej wizerunek zgodnie z ustaleniami dokonanymi z tą osobą.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 24 listopada 2011r. I ACa 740/11 stwierdził, że:

zgoda osoby na publikowanie jej wizerunku może być wyrażona w dowolnej formie, jednakże zgoda ta musi być niewątpliwa i to także co do warunków i płaszczyzn dopuszczalnego wykorzystania. Istnienia tej zgody w żadnym razie nie można domniemywać.

Kiedy możesz posłużyć się cudzym wizerunkiem bez zezwolenia?

Pierwsza możliwość to zapłata wynagrodzenia osobie widocznej np. na fotografii, bowiem według przepisów ustawy o prawie autorskim, w braku wyraźnego zastrzeżenia, zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku osoby nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Druga możliwość to rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych – ale ta sytuacja nie będzie dotyczyła pensjonariuszy Twojego domu opieki.

We wspomnianym już orzeczeniu Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 25 maja 2023r. II CSKP 1555/22 stwierdzono, że:

w stosunku do osób powszechnie znanych ograniczenie ochrony wizerunku utrwalonego w związku z pełnieniem tych funkcji odnosi się tylko do rozpowszechnienia tego wizerunku w celach związanych z informowaniem o pełnieniu danej funkcji publicznej, a nie w celach reklamowych czy komercyjnych. Rozpowszechnianie wizerunku osoby fizycznej naruszające dobro osobiste w postaci wizerunku występuje, gdy następuje takie zobrazowanie tej osoby, że umożliwia jej identyfikację. Wykorzystanie wizerunku osoby w związku wykonywanym przez nią zawodem dziennikarza stacji informacyjnej nie stanowi usprawiedliwienia dla dowolnego użycia tak uzyskanego wizerunku.

Trzecim przypadkiem jest rozpowszechnienie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. I tutaj mogą pojawić się wątpliwości dotyczące interpretacji, co to w praktyce oznacza, że osoba stanowi jedynie szczegół całości.

W tym zakresie pomocne jest zarówno orzecznictwo, jak i literatura przedmiotu.

          >>> Sprawdź, czym jest rejestr zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych w całodobowych domach opieki

I tak zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia lutego 2017r. I Aca 2383/15:

nie wymaga się zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku osoby, jeśli stanowi ona jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, a wyliczenie to ma charakter przykładowy. Dla zastosowania przepisu art. 81 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 880 ze zm.) rozstrzygające znaczenie ma ustalenie w strukturze przedstawienia relacji między wizerunkiem osoby a pozostałymi elementami jego treści. Jeśli wizerunek osoby stanowi wyłącznie element akcydentalny lub akcesoryjny przedstawienia, czyli, że w razie jego usunięcia nie zmieniłby się przedmiot i charakter przedstawienia, to rozpowszechnianie nie wymaga zezwolenia.

Z kolei w wyroku z dnia 4 sierpnia 2021r. I ACa 312/21 Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny stwierdził, że:

każda filmowa relacja z jakiegokolwiek liczebnego protestu ukazuje część protestujących, a o tym, które osoby zostaną sfilmowane, decyduje nieraz przypadek (jak miejsce ustawienia kamery w danym momencie, miejsce ustawienia się poszczególnych protestujących w czasie, kiedy dokonywane jest nagranie); nie jest to wystarczające do przyjęcia naruszenia ich prawa do wizerunku. Zawsze przy tym ktoś znajdzie się w środku planu filmowego, w centrum kadru albo w pierwszej linii filmowanego protestu, a w przypadku zdjęć wykonywanych po zmierzchu zawsze też niektóre twarze będą lepiej widoczne (oświetlone) od innych.

Mam nadzieję, że zachęciłam Cię do tego, abyś zadbała/zadbał o legalne wykorzystywanie wizerunków pensjonariuszy swojej placówki.

Zdjęcia pensjonariuszy Twojej placówki w mediach społecznościowych — trzy najczęściej zadawane pytania

Ochrona wizerunku definicja

Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej.

Przepis zakazuje więc rozpowszechniania wizerunku, a więc udostępniania go w taki sposób, że może się z nim zapoznać publiczność, a więc pewien szerszy krąg osób.

Co to jest wizerunek?

Prawnej definicji wizerunku należy szukać w literaturze przedmiotu, ponieważ nie istnieje definicja ustawowa tego pojęcia.

Wizerunek określany jest jako cechy nie tylko twarzy, ale całej postaci, które umożliwiają zidentyfikowanie danej osoby jako konkretną jednostkę fizyczną.

Czy mogę wykorzystać wizerunek pracownika?

Zgodnie z art. 11¹ Kodeksu pracy pracodawca ma obowiązek szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Ponieważ wizerunek osoby to dobro osobiste człowieka, pracodawca nie może swobodnie dysponować wizerunkiem pracownika.

Do rozpowszechniania wizerunku pracodawca musi uzyskać zgodę pracownika. W przypadku jej braku pracodawca musi zaakceptować sprzeciw pracownika na rozpowszechnianie wizerunku.

***

Jeżeli masz pytania lub potrzebujesz pomocy w sformułowaniu zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku — zapraszam do kontaktu ze mną!

Edyta Konopczyńska
radca prawny

radca@kancelariakonopczynska.pl

tel. 571 390 721

Zdjęcia: JESHOOTS.com, Leeloo The First

***

Deinstytucjonalizacja usług społecznych – założenia strategii w perspektywie do 2035 r.

Niedawno pisałam w artykule na blogu na temat świadczenia wspierającego osoby niepełnosprawne (SWN): Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych a pobyt w całodobowych domach opieki.

Z regulacji prawnych wynika, że osoba przebywająca w całodobowym domu opieki senioralnej nie jest uprawniona do pobierania świadczenia.

W artykule nawiązałam do planowanej i realizowanej deinstytucjonalizacji usług społecznych [Czytaj dalej…]