Co to jest świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych?
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych (SWN) to nowa forma pomocy dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Świadczenie jest wypłacane przez ZUS i przysługuje od 1 stycznia 2024 r. osobom po ukończeniu 18 roku życia.
Pieniądze wypłacane w ramach świadczenia wspierającego mają pokrywać część wydatków związanych z zaspokojeniem szczególnych potrzeb życiowych osób z niepełnosprawnościami.
Pomoc przysługuje bez względu na dochody i na pobieranie innych świadczeń dla niepełnosprawnych.
Aby ubiegać się o SWN należy posiadać orzeczenie o niepełnosprawności lub inwalidztwie oraz decyzję wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.
O wysokości świadczenia decyduje liczba punktów, która wskazuje na ile osoba dorosła potrzebuje pomocy w codziennym funkcjonowaniu.
Maksymalnie może być to kwota stanowiąca 220% renty socjalnej, czyli 3.918 zł przy liczbie 95 do 100 pkt.
Dla osób spełniających warunki przyznania SWN, ale przebywających w całodobowych domach opieki, istotny jest art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym.
Przepis ten wymienia przesłanki negatywne przysługiwania pomocy i stanowi między innymi, że świadczenie nie przysługuje osobie, która została umieszczona w domu pomocy społecznej, w rodzinnym domu pomocy, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, o której mowa w przepisach o pomocy społecznej, (…).
Dlaczego świadczenie wspierające nie przysługuje osobom przebywającym w całodobowych domach opieki?
Wspomniany przepis uzasadniany jest przez autorów ustawy między innymi zakazem kumulacji świadczeń z pomocy społecznej np. świadczeniem w postaci choćby częściowego finansowania ze środków publicznych pobytu osoby zainteresowanej w domu pomocy społecznej (DPS), w których to placówkach z założenia zaspokajane są szczególne potrzeby pensjonariuszy.
Jednak takie uzasadnienie „nie działa” przecież w przypadku całodobowej opieki w prywatnych domach opieki senioralnej, w których 100% płatności za usługę pochodzi ze środków zainteresowanego lub jego rodziny.
W takim wypadku osobie, która uzyskałaby nawet poziom 100 pkt w skali potrzeby wsparcia, o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – świadczenie wspierające nie przysługuje.
Owszem w placówce całodobowej opieki senioralnej pensjonariusz korzysta ze wsparcia w zaspokajaniu jego szczególnych potrzeb życiowych, ale dlaczego wyłączono możliwość finansowania – choćby częściowego – usług otrzymywanych w domu opieki ze środków pochodzących z SWN?
Deinstytucjonalizacja świadczeń pomocy społecznej
Autorzy przepisów o świadczeniu wspierającym twierdzą, że wyłączenie z kręgu uprawnionych do tej formy pomocy społecznej dyktowane jest konieczną deinstytucjonalizacją świadczeń z pomocy społecznej.
Mówiąc krótko, chodzi o to, że wsparcie ma być kierowane do osób, które pozostają w swoim środowisku rodzinnym, jak najbliżej swojego miejsca zamieszkania. Świadczenie ma służyć niezależnemu życiu osób niepełnosprawnych i ma być mechanizmem motywującym do wyjścia z DPS.
Argumentacja może i trafna, ale przecież nie w przypadku każdego rodzaju niepełnosprawności.
Na pewno takie podejście nie sprawdzi się w stosunku do osoby starszej z chorobą demencyjną lub/i dla osoby samotnej, która we własnym domu nie może liczyć na żadną pomoc.
Ponadto rodziny czasami decydują się umieścić osobę starszą w całodobowym domu opieki tylko na pewien okres, traktując ten czas jako szansę na odpoczynek i wytchnienie.
Jeżeli taka osoba będzie pobierała SWN, to na czas pobytu w DPS lub innym całodobowym domu opieki, pobieranie świadczenia powinno być zawieszone.
>>> Kto może zadecydować o umieszczeniu osoby starszej w domu seniora?
Z obecnym rozwiązaniem nie zgadzają się dyrektorzy DPS-ów, argumentując między innymi:
- uzależnienie świadczenia od tego, czy uprawniony pozostanie w swoim środowisku, niesie ryzyko, że do placówki nie trafi ten, kto najbardziej tego potrzebuje z obawy utraty świadczenia;
- koszty utrzymania w DPSach w 70% pokrywa pensjonariusz, a resztę opłaca rodzina lub samorząd;
- poważne braki w systemie pomocy środowiskowej, która powinna zapewnić wsparcie przede wszystkim osobom samotnym w ich miejscu zamieszkania, pomoc w transporcie do np. placówek dziennej opieki;
- niejasny przekaz Ministerstwa R i PS w zakresie przyszłości kierowanych przez nich placówek;
Zdaniem dyrektorów DPSów świadczenie stałoby się realnym wsparciem dla rodzin podopiecznych domów opieki oraz dla samorządów, co oznacza, że błędny jest zarzut autorów regulacji, że SWN przyznane osobie mieszkającej w całodobowym domu opieki zasilałoby te placówki, a nie zainteresowanego.
Ten argument jest tym bardziej aktualny w przypadku prywatnych domów opieki, w których pobyt w całości finansuje pensjonariusz lub/i jego rodzina.
O deinstytucjonalizacji usług społecznych mówi się od lat.
Ministerstwo wskazuje, że wciąż rośnie liczba mieszkańców domów opieki, co powoduje najczęściej społeczną izolację tych osób.
Według założeń strategii dotyczącej deinstytucjonalizacji systemu — celem świadczonych usług społecznych powinno być przede wszystkim włączenie w społeczność lokalną grup najbardziej narażonych na wykluczenie — osób niepełnosprawnych.
Właściciele domów opieki senioralnej, dyrektorzy DPS-ów, posiadający wiedzę nie tylko teoretyczną, ale i praktyczną w zakresie potrzeb osób starszych, dotkniętych najczęściej w mniejszym lub większym stopniu chorobami otępiennymi, podejdą sceptycznie do założeń deinstytucjonalizacji usług społecznych.
Cele strategii będą trudne do osiągnięcia wobec osób starszych i samotnych, albo zamieszkujących z osobami również wymagającymi wsparcia.
Jednym z elementów deinstytucjonalizacji ma być ustawa o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami, która ma szansę wejść w życie w 2025 r.
Konieczne są też nakłady na rozwój usług door-to-door, dzięki którym osoby potrzebujące wsparcia będą mogły korzystać np. z oferty dziennego pobytu w placówkach opieki społecznej.
>>> Sprawdź, czym jest rejestr zgłoszeń o zdarzeniach nadzwyczajnych w całodobowych domach opieki
Przypadek pani Weroniki z Poznania
Kiedy kończyłam pisać ten artykuł, przeczytałam najnowszy wpis na profilu FB popularnego posła, pana Łukasza Litewki. Opisał historię pani Weroniki, 89-letniej Poznanianki, która mieszka z 60-letnim niepełnosprawnym intelektualnie synem.
W nocy nie usłyszała, że z powodu odpięcia węża w umywalce, zalało im mieszkanie.
Pomoc społeczna poinformowała, że nie przyzna kobiecie pieniędzy, gdyż wina za zaistniałą sytuację leży po stronie pani Weroniki.
Na prawdę wiele jest do zrobienia w polskim systemie pomocy społecznej, żeby osoby starsze i niepełnosprawne nie pozostawały w swoich miejscach zamieszkania bez właściwego wsparcia.
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych — trzy najczęściej zadawane pytania:
Kto może uzyskać świadczenie wspierające?
Świadczenie wspierające może uzyskać dorosła osoba niepełnosprawna, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności lub inwalidztwie oraz decyzję wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności ustalającą odpowiedni poziom potrzeby wsparcia (od 70 do 100 pkt).
Czy można pobierać świadczenie wspierające i rentę?
Świadczenie wspierające można pobierać wraz z emeryturą lub rentą. Pomoc przysługuje bez względu na dochody i na pobieranie innych świadczeń dla niepełnosprawnych.
Co to jest poziom potrzeby wsparcia?
Potrzeba wsparcia to następstwo braku lub utraty autonomii fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej.
Przy ustaleniu potrzeby wsparcia bierze się pod uwagę, adekwatnie do wieku oraz niepełnosprawności fizycznej, psychicznej, intelektualnej lub sensorycznej, zdolność osoby do samodzielnego wykonywania określonych czynności, związanych z obszarami codziennego funkcjonowania oraz rodzaj wymaganego wsparcia, z uwzględnieniem czasu niezbędnego do jej wykonania oraz konieczności wsparcia przez inną osobę lub technologię wspomagającą, mającą na celu zapewnienie zwiększenia lub utrzymania niezależności osoby niepełnosprawnej.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o deinstytucjonalizacji usług społecznych do 2035 r., zapisz się na mojego Newslettera, a już niebawem otrzymasz opis założeń strategii.
A jeśli chcesz skorzystać z pomocy u mnie:
Edyta Konopczyńska
radca prawny
Tel. 571 390 721
e-mail: radca@kancelariakonopczynska.pl
Zdjęcia: micheile henderson, Leeloo The First
***
Ubezwłasnowolnienie idzie do kosza
Jeśli prowadzisz dom opieki dla seniorów z pewnością część mieszkańców Twojej placówki boryka się z symptomami chorób demencyjnych, czyli z zagubieniem, zapominaniem, trudnościami w komunikacji, dezorientacją czasową i przestrzenną, a może także ze zmiany nastroju i osobowości (więcej o demencji dowiesz się z mojego podcastu „Prawo w opiece senioralnej” z odcinka „Demencja – przyczyny, objawy i leczenie. Rozmowa z neurologiem dr Luizą Chwiszczuk”).
Osoby mocno schorowane zwykle potrzebują pomocy, w szczególności najbliższej rodziny [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }